Het effect van belonen en straffen

Als toezichthouders complimenten gaan uitdelen, moet je opletten. Vaak is er dan iets anders aan de hand. Zeker als je een compliment krijgt omdat je aan een wettelijke plicht voldoet.

Een of andere pedagoog heeft ooit eens bedacht dat belonen vaak effectiever is dan straffen. Wat daarbij wel eens wordt vergeten, is dat woordje ‘vaak’. Er zijn minstens evenveel gevallen waarin belonen helemaal niet effectiever is. Als in die gevallen toch ‘beloond’ gaat worden, ontstaat een krampachtige situatie. Daar moest ik aan denken toen ik een paar weken geleden las dat de AFM de markt ‘complimenteert’ omdat 99% de Marktmonitor Adviseurs en Bemiddelaars heeft ingevuld en opgestuurd.
 
Is het dan niet netjes dat 99% van de markt dat doet? Nou, nee. In hetzelfde bericht kun je lezen waarom het niet zoveel met ‘goed gedrag’ te maken heeft. Invullen en opsturen van dat ding is namelijk verplicht en degenen die dat niet op tijd deden, hebben prompt een boete van de AFM gekregen van € 20.000,-. Tegen de achtergrond van zo’n boete zorg je wel dat je op tijd bent. Dáár dan een compliment voor geven is niet geloofwaardig. Het is vergelijkbaar met de situatie dat de politie aan het begin van de straat alle automobilisten er op wijst dat er hier en nu op snelheid gecontroleerd wordt en overtreders worden bestraft, om vervolgens aan het eind van de straat iedereen die niet te hard heeft gereden een compliment te geven vanwege zijn keurige rijgedrag.
 
Waarom geeft de AFM de markt dan zo’n ongeloofwaardig compliment? Daar kan ik alleen maar raden. Om aardiger over te komen? Een overweging kan zijn dat in hetzelfde bericht kenbaar wordt gemaakt dat er ook boetes zijn uitgedeeld vanwege het niet-tijdig invullen van die Marktmonitor. De AFM weet ook wel dat de markt er geen moeite mee heeft als een boete wordt uitgedeeld aan een financiële onderneming die klanten benadeelt. Maar als er een boete wordt uitgedeeld vanwege het niet tijdig nakomen van een administratieve verplichting ten opzichte van de AFM reageert diezelfde markt aanzienlijk kritischer. Mogelijk heeft een PR-functionaris van de AFM bedacht dat je zo’n negatief boetebericht ook een positieve lading kunt geven. En dat het ‘de markt’ aan intelligentie ontbreekt om dat te herkennen.