Over zorgplicht, toezicht en boete

Je kunt je beleid wel heel mooi op papier zetten, maar als het in de praktijk steeds verkeerd uitpakt, verdien je wel een boete. Vind ik.
 
Het maatschappelijk grootste nut van toezicht is dat je hoopt dat het preventief werkt. Dat het effect van het toezicht is dat alle financiële dienstverleners zich zo gedragen dat je achteraf kan vaststellen dat de toezichthouder geen normoverdragende gesprekken heeft moeten voeren, laat staan andere maatregelen moeten nemen. Tot zover de utopie. Want de paradox is natuurlijk dat toezicht om preventief te kunnen werken per definitie ook repressief is. Eerst heb je wat gedaan en achteraf, als het gedaan is, komt de toezichthouder vertellen wat je anders had moeten doen. Met normoverdragend gesprek en/of boete.
 
En ja: dat is volkomen begrijpelijk, want zo werkt toezicht. De toezichthouder kijkt naar hoe financieel dienstverleners het doen en zo lang die het naar het oordeel van de toezichthouder goed (genoeg) doen, hoeft de toezichthouder niets te doen. Pas als het fout gaat, grijpt de toezichthouder in. Maar dat is altijd een vaststellen achteraf: het kwaad is dan al geschied. De hoop is dat daaruit lessen worden geleerd voor de toekomst.
 
Wat dat aangaat ben ik benieuwd hoe het afloopt met het bezwaar dat accountantsorganisatie PwC bij de AFM heeft ingediend tegen een opgelegde boete. Accountants vallen, wat toezicht betreft, ook onder de AFM. De boete was opgelegd omdat de AFM na onderzoek van een tiental dossiers tekortkomingen in de zorgplicht had vastgesteld. Daaruit bleek – aldus de AFM – dat het kwaliteitsbewakingsstelsel van PwC tekort schiet. Dus: boete.
 
PwC is het daar niet mee eens. Uit de tekortkomingen in een tiental individuele dossiers kan de AFM – aldus PwC – niet afleiden dat haar kwaliteitsbewakingsstelsel niet deugt. Als de AFM vindt dat dat stelsel niet deugt, zo is de gedachte, dan moet de AFM maar concreet aangeven wáár dat stelsel niet deugt. Wat mij betreft valt dat verweer in de categorie ‘humor’. Want feitelijk zeg je dan toch: aan ons kwaliteitsbewakingsstelsel mankeert helemaal niets, maar ondanks dat gebeurt het met regelmaat dat (1) fouten in dossiers worden gemaakt, (2) die fouten niet tijdig worden bemerkt en dus (3) ook niet opgelost, zodat (4) de klant te kort wordt gedaan. Misschien is het naïef van mij, maar laat ik nu denken dat kwaliteitsbewakingsstelsels juist bedoeld zijn om dat te voorkomen. Uit het simpele feit van zoveel missers blijkt dat het stelsel niet voldoende werkt.
 
Waarmee PwC feitelijk zegt: ‘Kijk, op papier hebben we het allemaal goed geregeld. Of het in de praktijk werkt, is niet iets waar de AFM zich mee mag bemoeien.’ Ik zeg: hup AFM.